سوگندنامه‌ی پزشکی در بسیاری از دانشگاه‌ها برگرفته از سوگند‌نامه‌ی بقراط است. این سوگند‌‌نامه پایه‌ی اخلاق پزشکی نوین، مانند تعهد بر حفظ سلامت و جان بیماران، رعایت اصول اخلاقی و حرفه‌ای، حفظ اسرار بیماران و عدم تبعیض، را شکل داده است.

ممکن است برای برخی جای پرسش باشد که چرا پس از سقوط جمهوری اسلامی، در فردای آزادی و دوران اضطرار این موضوع آنقدر دارای اهمیت است که به شکل ویژه در دفترچه‌ی اضطرار به آن پرداخته شود. 

بیماری زمان و مکان نمی‌شناسد. به طور مثال بیمارانی که به بیماری‌های لاعلاج مبتلا هستند، باید در هر شرایطی حق و حقوقشان در دریافت یا عدم دریافت درمان حفظ شود. در خیلی از موارد، مانند باروری پزشکی، پیوند اعضا و از این دست، بیمار شاید این فرصت را نداشته باشد که منتظر بماند تا دوره‌ی اضطرار طی شود و کشور به ثبات لازم برسد. بنابراین حق و حقوق پزشکی شهروندان باید از روز اول تامین باشد. 

برای تعیین قوانین حقوق پزشکی نوین، نیاز به مجموعه‌ای از ارزش‌های اساسی داریم که جامعه به عنوان ارزش‌های مشترک می‌پذیرد. یکی از کلیدی‌ترین ارزش‌ها، خودمختاری است. خودمختاری در پزشکی یعنی حق و اختیار بیماران برای تصمیم‌گیری آگاهانه درباره‌ی درمان خود. یک بیمار که از توانایی ذهنی برخوردار است باید به‌طور قانونی اجازه داشته باشد که بدون مداخله‌ی دیگران، چه کادر درمان، پزشک و یا چه خانواده و نزدیکان، برای خود تصمیم‌گیری کند، حتی تصمیمی که از نظر پزشک یا دیگران غلط باشد.

همینطور برای تاسیس قوانین پزشکی نوین در فردای سرنگونی جمهوری اسلامی، نیاز به تعیین معنای مناسب برای برخی از جنبه‌های اخلاقی، در جامعه‌ی مورد بررسی، داریم. در حالی که بسیاری از ارزش‌های اخلاقی مشترک هستند، در سطح جهانی تفاوت‌هایی نیز وجود دارد. برای مثال، مسائل فرهنگی و باور‌های دینی می‌تواند بر قوانین پزشکی در یک جامعه تاثیرگذار باشد.

این بحث وسیع لایه‌های متعددی دارد، که به هر کدام باید عمیق‌تر و دقیق‌تر  پرداخته شود و از نظر من الزامی است که مورد بحث قرار گیرد تا فضایی سازنده، برای تعیین قوانین جدید در حقوق پزشکی و بررسی قصور پزشکی، ایجاد کند.

وقتی از تاثیر دین بر قوانین پزشکی صحبت می‌کنیم، ممکن است بلافاصله به موضوعاتی مانند سقط جنین فکر کنیم که یکی از موضوعات بحث‌برانگیز جهانی است؛ اما موضوعات فراوان دیگری نیز در زمینه‌ی پزشکی وجود دارند که ممکن است تحت تاثیر دین قرار بگیرند، مانند دریافت خون، پیوند اعضا، تعاریف جنسیتی و اتانازی. 

از نظر من در بررسی و تاسیس قوانین نوین حقوق پزشکی، برای فردای ایرانی آزاد، ضرورتی نیست که مذهب و دین را در نظر گرفت، زیرا جامعه‌ای که برای ایرانی آزاد در نظر داریم، جامعه‌‌ایست که همکاری ملی برای آن، بر اساس اصول مدنظر شاهزاده رضا پهلوی بر پایه‌ی اصولی سه‌گانه قرار دارد که یکی از آن اصول سه‌گانه جدایی دین از حکومت است که طبعا یکی از نتایج آن جدایی دین از قانون است. 

اگر ما جامعه‌ای را برای ایرانی آزاد در نظر داریم که در آن دین و مذهب یک امر خصوصی است یعنی پذیرفتیم که هر انسانی با هر دینی یا هر انسانی بدون دین می‌تواند در آن آزادانه زندگی کند؛ بنابراین یک دین خاص نباید قانونی که شامل حال همه‌ی مردم می‌باشد را تعیین کند.

به همین دلیل، برای بازسازی ایران در این زمینه، زمان زیادی برای بررسی قوانین و مقررات فعلی جمهوری اسلامی ضروری نخواهد بود چه آنکه تکلیف از پیش با آن روشن است؛ زیرا جمهوری اسلامی، همان‌طور که از نامش پیداست، تحت قوانین اسلامی اداره می‌شود که تاثیر مستقیم یا غیرمستقیم منفی بر تمام جامعه، از جمله مسائل مربوط به اخلاق پزشکی و قصور پزشکی دارد.

به غیر از دین ، فرهنگ هم بی‌تاثیر نیست. قانون حفظ اسرار بیمار و مقررات مربوط به آن، در جمهوری اسلامی، در حال حاضر طبق ماده ۶۴۸ قانون مجازات اسلامی، مجازات سختی دارد، که زندان و جزای نقدی شامل آن می‌شود. پیگیری قصور در حفظ اسرار پزشکی اما به‌طور مؤثر، در عمل پیاده‌سازی نمی‌شود. برای این ضعف دلایل متعددی وجود دارد، مانند عدم دسترسی بیمار به اطلاعات کافی راجع به حق و حقوق خود، ضعف در پیگیری پروتکل‌های موجود برای پیگیری قصور در حفظ اسرار پزشکی، و در آخر دلایل و قوانین نانوشته‌ی فرهنگی. هنگام بحث در مورد موضوعات اخلاقی، یک رویکرد برای همه جوامع نمی‌تواند اعمال شود، زیرا آنچه در یک جامعه کارساز است، ممکن است در جامعه‌ای دیگر مناسب نباشد. 

بسیاری از ما متاسفانه با این سناریو آشنا هستیم: عزیزی که مبتلا به بیماری لاعلاج است و  به‌طور کامل از شرایط خود بی‌خبر است، در حالی که خانواده یا نزدیکان از وضعیت او کاملا آگاه هستند. در حالیکه حفظ اسرار پزشکی در بسیاری از کشور‌ها و حتی در قوانین حقوق پزشکی جمهوری اسلامی یک اصل کلیدی است، در جامعه‌ی فعلی ایران، گاهی با این برداشت غلط روبرو می‌شویم که مثلا اگر یک پزشک رک و بی‌تعارف به بیمار بگوید که بیماری‌اش لاعلاج است، این امر در نگاه بعضی‌ها، غیرحرفه‌ای یا حتی غیرانسانی می‌رسد. این در صورتی است که در بسیاری از جوامع صداقت پزشک نه تنها یک امر پذیرفته‌شده و اخلاقی، بلکه یک ضرورت قانونی است. فرهنگ‌سازی در ارتباط با حفظ اسرار پزشکی بیمار، بیش از دیگر مباحث اخلاق و حقوق پزشکی زمان خواهد برد.

سیاست، دین و فرهنگ صرفا چند نمونه‌ است از نشانه‌های زیادی که می‌تواند بر اخلاق و حقوق پزشکی تاثیرگذار باشند و  این متن تنها یک خلاصه و تعریف کوتاهی بود از یک مبحث مهم و گسترده و اشاره به ضرورت تاسیس و پیاده‌سازی قانون حقوق پزشکی نوین از روز نخست پس از سرنگونی جمهوری اسلامی. این موضوع را به صورت جداگانه می‌توان با کمک حقوق‌دانان برجسته، با تجربه و ماهر درون و بیرون ایران مورد بررسی قرار داد تا در درون مختصات برنامه دوران اضطرار قرار گیرد.