درآمد

رویکرد به توسعه پایدار و ساماندهی چشم انداز سرزمین نمی‌تواند جدا از برنامه‌ریزی‌های کلان حاکمیت در حوزه‌های اقتصادی و اجتماعی و حتی فرهنگی باشد. به واقع حفظ محیط زیست بیش از آنکه یک موضوع فنی مرتبط با بخش خاصی از سامانه اجرایی دولت باشد یک رویکرد کلان حاکمیتی است. 

به همین علت قابل تصور است که در یک ایران آزاد و دموکراتیک حفظ غنای زیستی و میراث طبیعی ایران، اولویتی بایسته در برنامه‌ریزی‌های توسعه کشور داشته باشد. با این وجود، قهقرای سرزمینی ایران که حاصل بیش از چهار دهه  بهره‌برداری آزمندانه و بی‌ضابطه از منابع طبیعی کشور است اقداماتی ویژه و اضطراری برای حفاظت محیط زیست ایران ایجاب می‌کند. 

این اولویت‌ها را در پی می‌خوانید.

۱- رویکرد به توسعه پایدار در برنامه‌های جامع توسعه اقتصادی و اجتماعی

به طور مشخص اقتصاد ایران باید از منابع - محوری دست کشیده و تولید ثروت را از مسیرهایی جدا از مصرف بی‌رویه منابع طبیعی ایران جستجو کند.

۲- بازتوزیع مزیت‌های سرزمینی و ساماندهی چشم‌انداز فضایی ایران بر اساس اقتضائات جغرافیایی و جمعیتی جدید

از جمله اولویت‌های مهم در این باره تغییر شیب توسعه سکونتگاه‌ها از شمال غرب به جنوب شرق کشور، توسعه نوار ساحلی جنوب ایران، سرمایه‌گذاری افزون‌تر برای توسعه سکونتگاه‌ها در دو نوار مرزی شرق و غرب کشور و همچنین توجه ویژه به توانمندسازی جوامع بومی و محلی است.

۳- بازنگری در سیاست‌های حوزه کشاورزی و اقتصاد روستایی

مضاعف‌سازی رویکردهای امنیت غذایی کشور و تعدیل طرح خودکفایی در تولید محصولات کشاورزی و دامی متناسب با اقتضائات سرزمینی ایران، بازنگری در سطوح زیرکشت و نیز تغییر الگوهای کشاورزی و دامداری و عرضه فرصت‌های تازه اشتغال به هم‌میهنان روستایی که متضمن فشار کمتر به منابع آب و خاک باشد، اولویت‌های این حوزه هستند.

۴- برقراری مدیریت یکپارچه محیطی

تمامی نهادهای مرتبط با مدیریت محیط و بهره بردار از منابع طبیعی همچون سازمان حفاظت محیط زیست، معاونت آب وزارت نیرو، سازمان جنگل‌ها و مراتع، سازمان شیلات و امثال آن در هم ادغام خواهند شد. طبیعتا نهاد جدید باید از بالاترین اختیارات در سطوح حاکمیتی برخوردار باشد.

۵- بازنگری بنیادین در قوانین و شیوه های مدیریت منابع آب

ساماندهی مدیریت منابع آب متناسب با اقتضائات اقلیمی و جمعیتی جدید ایران باید یک اولویت اضطراری در بالاترین سطح حاکمیت باشد. رویکرد غالب در این باره باید تامین حقابه طبیعت و رساندن آن به حداقل ۶۰ درصد از آب‌های تجدیدپذیر ایران باشد.

۶- رویکرد به دیپلماسی محیط زیست و پیگیری مسئولانه معاهدات اقلیمی 

بازگشت به جامعه جهانی می‌تواند فرصت‌های پرشماری برای ساماندهی مسائل محیط زیستی و اقلیمی در اختیار ایران قرار دهد. رویکرد غالب در این باره باید جذب کمک‌های بین‌المللی برای کنترل اثرات تغییر اقلیم در ایران باشد.

۷- بازگرداندن رطوبت خاک به عنوان اولویت نخست نجات سرزمین

تمامی تلاش‌ها در حوزه مدیریت محیطی باید معطوف به مهار خشکیدگی و بازگرداندن رطوبت به خاک ایران باشد. مهار فرسایش خاک، توقف فرونشست زمین، احیای آب‌های زیرزمینی و به ویژه مهار بیابان‌زایی در این باره رویکردهای غالب خواهند بود.

۸- سرمایه‌گذاری بسنده برای حفظ میراث طبیعی ایران

حفظ و احیای تنوع زیستی ایران باید از جمله اولویت‌های دولت باشد. بقای گونه‌های در معرض خطر، حفظ چشم‌اندازهای طبیعی و احیای پوشش گیاهی و به ویژه حفاظت از جنگل‌ها  و همچنین واکاری مناطق جنگلی مخروبه، رویکردهای غالب در این حوزه خواهند بود.

۹- تقویت سطوح حفاظتی و مراقبتی در مناطق چهارگانه حفاظت شده

مناطق حفاظت شده محیط زیستی و زیستگاه‌های جانوری باید از بالاترین استانداردهای بین المللی حفاظت و مراقبت برخوردار شوند. همچنین باید در برنامه‌ریزی بلندمدت، مجموع مساحت این مناطق تقریبا دو برابر شده و به حداقل ۲۰ درصد از کل مساحت کشور برسد. 

۱۰ - ساماندهی چشم‌اندازهای انسانی با هدف دستیابی به زندگی شهری ایمن و سالم

در بلندمدت باید به الگویی از مدل کارآمد شهر ایرانی دست یافت. در کوتاه‌مدت هدف غالب باید مهار مشکلاتی مثل آلودگی هوا با رویکرد به سوخت‌های پاک و حذف تدریجی مصرف سوخت‌های فسیلی در محیط‌های شهری باشد. تمرکززدایی، بهره‌مندی شهرهای کوچک از مزیت‌های متناسب برای حفظ جمعیت، کاهش تنش بین حریم عمومی و خصوصی در محیط‌های شهری و ایجاد امکان تولید ثروت در سکونتگاه‌های انسانی از جمله رویکردهای غالب در این باره خواهند بود.