کابینه‌ی مسعود پزشکیان قطعی‌های گسترده و زمان‌بندی‌شده برق را برای پاییز و زمستان اعلام کرده است. این تصمیم آسیب‌پذیری چشمگیر زیرساخت‌های اقتصادی تهران را در حالی که با اسرائیل به صورت نظامی مواجه می‌شود و با کمپین بازگشت فشار حداکثری روبرو است، نشان می‌دهد.

چه اتفاقی در حال رخ دادن است؟

در تاریخ ۱۹ مهر ۱۴۰۳، وزارت نیرو در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل افزایش مصرف گاز طبیعی خانگی و محدودیت‌های تأمین سوخت برای نیروگاه‌ها، باید قطعی‌های برنامه‌ریزی‌شده برق را در سراسر کشور در فصل «سرد» آغاز کند. قطعی‌های برق در ایران طی چند سال گذشته به تدریج به بخشی از زندگی روزمره تبدیل شده است، اما اعلامیه امسال آن را به سطح جدیدی رسانده است. 

در سال‌های اخیر، ایران در تابستان که مصرف برق به شدت افزایش می‌یابد، قطعی برق را تجربه کرده است. در زمستان، مصرف گاز طبیعی خانگی معمولاً افزایش می‌یابد و منجر به قطعی گاز می‌شود، علی‌رغم این که ایران دومین ذخایر بزرگ گاز طبیعی در جهان را دارد. اکثر نیروگاه‌های ایران از گاز طبیعی استفاده می‌کنند. معمولاً در فصل سرد، با کمبود گاز طبیعی از گازوئیل و مازوت استفاده می‌کنند.

ادعای پزشکیان و مشکل واقعی

سوختن مازوت موجب آلودگی شدید هوا و مشکلات بهداشتی می‌شود. با افزایش استفاده از مازوت در نیروگاه‌های ایران، مخالفت‌ها با استفاده از آن بیشتر شده است. پزشکیان مدعی است که قطعی برق گسترده نتیجه تصمیم او برای اولویت‌دادن به سلامت مردم و ممنوعیت استفاده از مازوت است. اما بررسی دقیق‌تر نشان می‌دهد که او استفاده از مازوت را فقط در سه نیروگاه ممنوع کرده است. ایران در حال حاضر ۱۴۳ نیروگاه اصلی دارد که از این تعداد ۱۶ نیروگاه می‌توانند از مازوت استفاده کنند. 

دلایل واقعی قطعی گسترده برق عبارتند از:

- جمهوری اسلامی به اندازه کافی برق تولید نمی‌کند تا مصرف خود را پوشش دهد. برخی مطالعات نشان می‌دهند که مصرف در اوج، ۱۷۵۰۰ مگاوات بالاتر از تولید است. مصرف ایران هر ساله افزایش می‌یابد، اما تولید آن به همان اندازه رشد نمی‌کند. بخشی از رشد سریع مصرف در چند سال اخیر مربوط به ورود گسترده مهاجران افغان است. تخمین تعداد مهاجران افغان در کشور متفاوت است زیرا میلیون‌ها افغان به صورت غیرقانونی وارد ایران می‌شوند. یک سال پیش، وزیر کشور رئیسی، احمد وحیدی، اعلام کرد که ۸ میلیون افغان در ایران حضور دارند و هر روز ۱۰ هزار نفر دیگر از مرز عبور می‌کنند.

- جمهوری اسلامی نمی‌تواند برق کافی برای پوشش شکاف بین تولید و مصرف خود وارد کند.

- جمهوری اسلامی برای فعال نگه داشتن تمامی نیروگاه‌های خود در فصل پاییز و زمستان گاز کافی تولید نمی‌کند.

- جمهوری اسلامی نتوانسته است گاز کافی برای پوشش شکاف بین تولید و مصرف خود در فصل سرد وارد کند.

- جمهوری اسلامی نمی‌تواند در فصل سرد دیزل و مازوت کافی تولید کند و پیش از آغاز فصل سرد نیز ذخایر کافی نداشته است. در حال حاضر، ذخایر گازوئیل ایران ۴۳ درصد و مازوت ۲۳ درصد کمتر از سال گذشته در همین زمان است.

ضعف‌های ساختاری و نارضایتی فزاینده

قطعی برق زمان‌بندی‌شده نمونه آشکاری از ضعف‌های ساختاری در زیرساخت صنعتی ایران، مدیریت نادرست و ناکارآمدی، و اولویت‌های نادرست ناشی از ترجیحات ایدئولوژیک است. نتیجه، افزایش نارضایتی در میان ایرانیانی است که نه تنها احساس می‌کنند ایدئولوژی رژیم با آن‌ها همسو نیست، بلکه قوه مجریه نیز توانایی بهبود وضعیت اقتصادی آن‌ها را ندارد.

نتیجه، تسلط احساسات انقلابی بر ایران است که از سال ۱۳۹۶ به سه اعتراض بزرگ منجر شده و هر بار به بیش از ۱۵۰ شهر و شهرک گسترش یافته است. رژیم فقط با کشتار، مجروح کردن و بازداشت ده‌ها هزار ایرانی توانسته است هر بار باقی بماند.

نتیجه‌گیری

جمهوری اسلامی در میانه یک درگیری نظامی فزاینده با اسرائیل است آن هم در حالی که بازگشت فشار حداکثری در افق دیده می‌شود. جمهوری اسلامی با ضعف‌های ساختاری قابل توجهی وارد این رویارویی شده است. ظرفیت نظامی شرکای آن تحلیل رفته، نیروهای نظامی و اطلاعاتی آن عملکرد خوبی نداشته‌اند، اقتصاد آن از ضعف‌های ساختاری رنج می‌برد که در قطعی‌های گسترده برق به نمایش گذاشته شده است، و با نارضایتی فزاینده در میان مردم روبرو است. 

پیام به اسرائیل و ایالات متحده باید روشن باشد: فشار را افزایش دهید و عقب‌نشینی نکنید.